گیاهان دارویی و دستگاه گوارش: گیاهان دارویی مواد مناسبی برای درمان بیماریهای دستگاه گوارش می‌باشند. بسیاری از اثرات مفید و سودمند این داروها ناشی از متابولیسم و جذب کامل اجزای گیاهان دارویی است و به علت تماس مستقیم با بافتهای موردنظر تعدادی از اثرات آنها بیشتر و بهتر مشخص می‌شود. علاوه بر اینها بسیاری از بیماریها و ناخوشی‌های مربوط به دستگاه گوارش در جامعه ما به دلیل استفاده نادرست و نابجای مواد غذایی است.
امروز غذاهای معمولی مورد استفاده دارای کالریهای بسیار زیاد، مواد افزودنی شیمیایی و محرکهایی مانند الکل و نوشیدنی‌های کربنات دار می‌باشند. حتی تنباکو نیز محرک معده می‌باشد و قطرانی که از طریق مصرف تنباکو وارد بدن می‌شود می‌تواند سبب ایجاد زخمهایی در بخشهای مختلف دستگاه گوارش شود (گیاهان دارویی و دستگاه گوارش)
در بخش گیاهان دارویی و دستگاه گوارش با زبان ساده توضیح داده خواهد شد که چگونه داروهای گیاهی جهت درمان و معالجه التهاب‌ها و واکنش‌هایی که سبب بیماری می‌گردند مورد استفاده قرار گرفته و تأثیرشان به چه صورت خواهد بود. معمولاً اثرات آرام‌بخشی مرهم‌ها، اثر معالجه‌ای و درمانی قابض‌ها و نیز مواد تلخ تقویت کننده عمومی می‌توانند این صدمات و آسیب‌ها را جبران نموده و روند بیماری را معکوس کنند. با این وجود همانگونه که در بحث معالجه و درمان صحیح مطرح می‌شود انجام هرگونه کاری جهت مراقبت، نهایتاً همراه با مصرف داروها است ولی باید دقت داشته باشید که گیاهان دارویی در ذات و ماهیت دارو نمی‌باشند.
در فرآیند درمان بیماریهای مربوط به دستگاه گوارش باید یکسری ملاحظات و تغییرات در رژیم غذایی فرد اعمال گردد و علاوه بر آن تغییراتی نیز در شیوه زندگی صورت پذیرد تا میزان تنش و استرس وارده به فرد به حداقل ممکن برسد. داروهای گیاهی می‌توانند در مورد تمام بیماریهای مربوط به دستگاه گوارش نتایج بسیار خوب و شگفت‌انگیزی داشته باشند اما باید در نظر داشت که این فرآیند با مصرف طولانی مدت داروهای گیاهی محقق شده و طبیعتاً فردی که به دنبال درمانی سریع می‌باشد چندان تمایلی به استفاده از این داروها نخواهد داشت. دربخش گیاهان دارویی و دستگاه گوارش مباحثی در مورد چگونگی تأثیر مثبت گیاهان دارویی بر روی اختلالات ایجاد شده در دستگاه گوارش شامل اختلالات گوارشی کبد و کیسه صفرا صحبت خواهد شد.
دستگاه گوارش سالم
دستگاه گوارش لوله بلندی است که طول آن حدود ۱۲ متر می‌باشد و از دهان تا مقعد امتداد یافته است. فرآیند گوارش کامل و بی‌عیب به زبان ساده بصورت زیر صورت می‌پذیرد:
۱ـ همانگونه که غذا جویده شده و با بزاق دهان مخلوط می‌گردد، هضم اولیه نشاسته آغاز می‌شود.
۲ـ پس از بلعیده شدن، غذا به طرف مری حرکت می‌کند. مری لوله‌ای است که از قسمت قاعده زبان تا معده کشیده شده است.
۳ـ غذا در معده بصورت فیزیکی و توسط حرکات و تکانهای خاص معدی به ذراتی کوچکتر تبدیل شده و هضم شیمیایی نیز صورت می‌گیرد که در نتیجه این فعل و انفعالات مخلوط مایع غلیظ بنام کیموس (Chyme) ایجاد می‌گردد.
۴ـ کیموس پس از معده وارد اثنی عشر که بخش بالایی روده کوچک را تشکیل می‌دهد، می‌گردد. همانگونه که کیموس در روده و بوسیله حرکات انقباضی ماهیچه‌ای (که اصطلاحاً حرکات دودی یا پریستالیک نامیده می‌شود) در حال حرکت است، ترشحات روده‌ای، ترشحات پانکراس و صفرا که دارای آنزیمهای مختلف می‌باشند عمل تجزیه اجزای غذایی و هضم را تسهیل می‌نمایند. مواد غذایی‌ای که در این مرحله تا آخرین درجه شکسته شده و قابل جذب هستند از طریق دیواره های روده کوچک جذب شده و پس از ورود به خون در تمام قسمتهای بدن پخش شده و برحسب نیاز بخشهای مختلف به آن قسمتها می‌رسند.
۵ـ مواد هضم نشده به روده بزرگ که کولون نامیده می‌شود وارد شده و در آنجا تحت فرآیند آبگیری قرار می‌گیرند. آب جذب شده در این قسمت به بدن برگردانده می‌شود.
۶ـ مواد باقیمانده و زاید نهایی از روده بزرگ وارد راست روده شده و از آنجا از بدن دفع و خارج میشوند.
در صورتی که مشکلی در هر یک از این شش مرحله وجود داشته باشد، سبب ایجاد تغییراتی در آن بخش می‌گردد که معمولاً این تغییرات بیش از آنکه علایم و نشانه بیماری باشند بیانگر پیری و ضعف آن قسمت از لوله گوارش هستند.
پیری دستگاه گوارش
انسان هنگامی که تحت گذر زمان پیر و سالخورده می‌گردد دستگاه گوارش نیز از این فرآیند مستثنی نبوده و از دو جنبه ساختاری و عملکردی تغییراتی در آن ایجاد می‌شود. این تغییرات در واقع بصورت بعضی از پس زدن‌ها (عکس‌العمل‌ها) می‌باشد که بسیاری از متخصصان آن را معمولی می‌دانند. میزان و شدت تغییرات یا واکنش بدن به این تغییرات از فردی به فرد دیگر متفاوت است. سوالی که دوباره در اینجا مطرح می‌شود این است که فرد معمولی چگونه خصوصیاتی دارد؟ تغییرات مربوط به افزایش سن و پیری بر روی ترشحات گوارشی، قدرت ماهیچه‌های شکم و کنترل و یکپارچگی عمومی ارگانهای مختلف گوارشی با هم تأثیر می‌گذارند. بنابراین در افراد پیر یکسری تغییرات به شکل زیر صورت می‌گیرد:
گیاهان دارویی و دستگاه گوارش
۱- مقدار کمتری از ترشحات و شیره‌های گوارشی تولید می‌شود.
-
غدد بزاقی بزاق کمتری تولید کرده و در بزاق تولید شده نیز غلظت آنزیمهای گوارشی کمتر می‌باشد.
-
در معده تولید شیره‌های معدی از سن بیست‌سالگی به بعد کاهش می‌یابد. در میان‌سالی تولید این شیره‌ها بصورت ناگهانی افزایش یافته و به دلیل وجود شیره‌های معدی زیاد و تخریب لایه مخاطی ممکن است یکسری التهاب‌های (آماس‌های) مزمن ایجاد گردد. اینگونه تغییرات می‌توانند از پیرتر شدن بدن جلوگیری و پیشگیری نمایند زیرا با توجه به وجود بیشتر شیره‌های معدی، آهن و ویتامین ب۱۲ بیشتری حتی نسبت به سنین جوانی جذب می‌گردد.
-
یکی از تغییرات مربوط به پیری در روده که برای بعضی از افراد دردسرهای زیادی ایجاد می‌کند این است که روده نمی‌تواند شیر و فرآورده‌های آن را تحمل کند بدین معنی که آنزیمهای موجود در روده جهت تجزیه قند شیر (لاکتوز) زمان زیادی نیاز دارند و در این مدت شیر و فرآورده‌های آن از روده و دسترس این آنزیمها خارج می‌گردند.
-
در کبد تغییرات مربوط به پیری مشخص است بدینصورت که غلطت آنزیمهای تولید شده توسط کبد کاهش می‌یابد.
-
پانکراس نیز تغییرات مربوط به پیری را نشان می‌دهد بدین شکل که در ساخت و ترشح آنزیمهای گوارشی تغییرات کاملاً مشخص و قابل اندازه‌گیری دیده می‌شود.
۲ـ ماهیچه‌های مربوط به کل دستگاه گوارش رشد کندتر و ضعیف‌تری دارند، آستر روده‌ای نازک‌تر می‌شود و خاصیت کشسانی و خمش‌پذیری روده کاهش می‌یابد. به همین دلیل لوله‌های کوچکی که اصطلاحاً لوله‌های کور نامیده میشوند ممکن است بطرف خارج دیواره روده بزرگ اتساع یابند. در بعضی از افراد این لوله‌های کور ملتهب و یا عفونی می‌گردند.
۳ـ حرکات روده‌ای ضعیف‌تر می‌شود و در نتیجه کارایی و بازده عملی روده بزرگ کاهش می‌یابد.
-
غذا پس از بلعیده شدن، مدت بیشتری در مری می‌ماند زیرا حرکات دودی و موجی که سبب حرکت غذا در مری و رسیدن آن به معده می‌شود ضعیف‌تر شده و قدرت آن کمتر می‌گردد.
-
غذا مدت زمان بیشتری را در روده کوچک می‌ماند بدین معنی که حرکت آن در روده باریک کندتر صورت می‌گیرد.
به دلیل توقف بیشتر غذا در روده بزرگ جذب آب بیشتر صورت گرفته و مواد زاید دفعی بصورت سفت و خشک در می‌آیند که این امر سبب افزایش احتمال ایجاد یبوست می‌شود.