عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
گوجه‌فرنگی نسبت به خیار به حرارت حساس‌تر است و به رطوبت بیشتری نیاز دارد. شدت نور و طول مدت نور نیز دو عامل محدود کننده مخصوصاًَ برای تولید خارج از فصل است.
دما: گوجه‌فرنگی از جمله گیاهانی است که به گرمای زیاد نیاز دارد. درجه حرارت مناسب برای رشد و گلدهی گوجه‌فرنگی، در روز ۲۵-۲۱ درجه سانتیگراد و در شب ۱۹-۱۷ درجه سانتیگراد است. در جدول ۳-۶ دماهای پیشنهادی برای رشد و تولید گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای آورده شده است.
در کشت خارج از فصل این دامنه حرارتی را باید حفظ نمود. حفظ درجه حرارت باعث افزایش تناژ محصول و تجاوز از این محدوده در نقصان محصول مؤثر است. عملکرد به درجه حرارت پایین بسیار حساس است. اگر درجه حرارت به ۴ یا ۵ درجه سانتیگراد برسد گیاه گوجه‌فرنگی زنده نمی‌ماند (در خیار فقط رشد متوقف می‌شود اما گیاه زنده می‌ماند). ا
فزایش درجه حرارت منجر به ریزش گل‌ها، نقصان عملکرد، پوسیدگی، ایجاد آفتاب سوختگی روی میوه (در اثر ورود نور شدید به گلخانه و حرارت بالا در هنگام بلوغ) می‌شود.
جدول ۳-۶٫ دماهای پیشنهاد شده برای رشد و تولید گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای.
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
| نور کم | نور زیاد | با تزریق CO2 | |
| حداقل دما در شب (Cº) | ۱۷ | ۱۸ | ۱۸ |
| حداقل دما در روز (Cº) | ۱۹ | ۲۱ | ۲۱ |
| در شرایط تهویه (Cº) | ۲۱ | ۲۴ | ۲۶ |
– در درجه حرارت‌های کم یا گرمای زیاد که توأم با کمبود نور نیز باشد رشد طولی بوته گوجه‌فرنگی افزایش یافته و ساقه‌ها باریک و ضعیف خواهند شد. بنابراین باید درجه حرارت و نور توأماً کنترل شود و مخصوصاً در شب و فصل زمستان و در هوای ابری که مقدار نور کمتر می‌باشد درجه حرارت نیز باید کاهش داده شود.
– حرارت‌های زیاد در طول شبانه روز، رشد رویشی بوته را تسریع کرده و در نتیجه گیاه ضعیف و دراز شده و میوه‌هایی زودرس ولی کوچک تولید می‌نماید و در کل عملکرد محصول کاهش می‌یابد.
– درجه حرارت خاک گلخانه در عمق ۱۵-۱۰ سانتیمتری نیز نباید از ۱۵ درجه سانتیگراد کمتر شود (در غرب اروپا دمای مناسب خاک برای شب ۱۵ درجه سانتیگراد و برای روز ۱۹ درجه در نظر گرفته می‌شود).
– برخی تولید کنندگان برای پیش‌رس کردن گوجه‌فرنگی در شرایطی که در بازار بهترین قیمت را دارد دمای شب را افزایش می‌دهند این اقدام اگر چه تأثیر واضحی بر پیش‌رسی میوه دارد ولی عملکرد کل محصول را کاهش می‌دهد.
– اختلاف دمایی بین دماهای روزانه و شبانه در بهبود گلدهی، رشد و کیفیت میوه مؤثر می‌باشد. اختلاف دمای شب و روز اگر طوری باشد که در روز هوا گرم و مناسب باشد ولی در شب بوته با حرارت کمتر از حد مطلوب مواجه شود،
مواد غذایی ساخته شده در روز، در طول شب جذب نشده و برگ‌های گیاه به تدریج پیچیده شده، گیاه کوتاه مانده و میوه‌ها، شکاف خورده و کوچک می‌شوند.
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
– با اینکه گوجه‌فرنگی در برابر یخبندان حساسیت زیادی دارد ولی مقاومت آن در برابر یخبندان از هم‌خانواده‌های خود مانند فلفل و بادمجان بیشتر است.
نور: گوجه‌فرنگی از لحاظ نوری گیاهی روز خنثی (بی‌تفاوت) است و طول دوره نوری در گل‌انگیزی این گیاه تأثیر ندارد اما در رشد و قوی شدن بوته و رنگ‌گیری میوه تأثیر زیادی دارد. استفاده از نورهای مکمل برای گوجه‌فرنگی نسبت به خیار خیلی مهم است (در غیر این صورت میوه سبز باقی خواهد ماند). شدت نور در ارتباط مستقیم با گلدهی و عملکرد محصول نهایی است.
شدت نور تحت تأثیر ابر، مه، پوشش گلخانه به شدت روی عملکرد تأثیر دارد. پوشش گلخانه باید از جنس روشن انتخاب شود که به طور طبیعی مقدار نور را کم نکند. در گلخانه‌های با پوشش دو لایه در زمان تولید میوه بایستی لایه داخلی حذف شود تا نور بیشتری به گیاه برسد.
– کمبود نور مخصوصاً در ماه‌های زمستان باعث کاهش رشد و نمو، تأخیر در مدت گلدهی و رشد میوه، افزایش طول دوره نشاء‌کاری تا تولید و برداشت میوه می‌شود. از اینرو لازم است که در طی روزهای ابری زمستان، لامپ‌های سدیم فشار بالا و متال‌هالید یا صفحات منعکس کننده نور استفاده شود.
– در گوجه‌فرنگی و فلفل، افزایش بیش از حد نور باعث آفتاب سوختگی (پیدایش نواحی براق و سفیدرنگ) می‌شود که از کیفیت میوه و بازارپسندی آن می‌کاهد. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
– در یک روز معمولی اگر توده ابری فرا برسد و باعث کاهش ناگهانی نور شود، بخشی از روزنه‌ها در مدت کوتاهی بسته شده و پس از عبور توده ابر و تابش مجدد آفتاب، روزنه‌ها باز و تعرق به حالت اولیه برمی‌گردد.
– در روزهای کوتاه زمستان از ۱۰-۸ شب و ۱۲-۱۰ شب از نور مصنوعی استفاده می‌کنند (شکست تاریکی). این کار در رنگ‌آمیزی میوه تأثیر دارد.
آبیاری: نیاز آبی گوجه با توجه به طبیعت و گوشتالو بودن آن و به خاطر محصول زیادی که تولید می‌کند، نسبت به خیار بیشتر است و میزان آب مورد نیاز از شروع تشکیل میوه و متورم شدن آن تا پایان دوره برداشت افزایش پیدا می‌کند و چنانچه در این مرحله، خاک خشک شده و بعد از آن آبیاری شدید انجام شود باعث ترک خوردن پوست میوه‌ها می‌شود.
در حالت معمولی گوجه‌فرنگی هر ۲ روز یک‌بار یا یک روز در میان آبیاری می‌شود. در هوای سردتر هر ۷ یا ۸ روز یک‌بار آبیاری انجام می‌شود. کشت گوجه‌فرنگی در گلخانه به صورت جوی و پشته و قطره‌ای معمول است که سیستم قطره‌ای مناسب‌تر است.
– تعداد و مقدار آبیاری و محلول غذایی تهیه شده برای گیاهان، عملکرد و کیفیت میوه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر آبیاری مناسب نباشد منجر به ریزش گل‌ها شده و هر چند ممکن است باعث افزایش عملکرد گردد ولی باعث از بین رفتن کیفیت میوه نیز می‌شود. در واقع رطوبت کم، باعث کاهش رشد و نمو گیاه و عدم گرده‌افشانی و رطوبت بالا، باعث خفگی و پوسیدگی ریشه، زرد شدن برگ‌های پایینی، گل‌ریزی، کاهش طول ساقه، پیری پیش از بلوغ و شیوع بیماری‌های قارچی (مانند فیتوفتورا و ریزوکتونیا) می‌شود. ( عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی )
– کنترل دقیق مقدار و زمان آبیاری در برقراری تعادل بین رشد رویشی و زایشی گیاه و در نتیجه میزان باروری و کیفیت محصول گوجه‌فرنگی موثر خواهد. کم یا زیاد شدن دفعات آبیاری و نامرتب بودن آن مخصوصاً در اواخر دوره رشد گیاه و موقع رسیدن میوه، گیاه را دچار پاره‌ای از بیماری‌های فیزیولوژی می‌کند.
– هر بوته گوجه‌فرنگی در طول دوره رشد ۶۵ لیتر آب مصرف می‌کند بنابراین برای هر متر مربع سطح زیر کشت حدود ۳۰۰ تا ۳۴۰ لیتر آب لازم است. البته در روزهای گرم و خشک میزان تبخیر و تعرق می‌تواند به بیش از ۱۰ میلیمتر تجاوز نماید و در نتیجه نیاز آبی گیاه افزایش می‌یابد و اگر آّب کافی در اختیار گیاه قرار نگیرد، گیاه پژمرده شده و اغلب در روی برگ‌های فوقانی لکه‌هایی ظاهر می‌شود.
– روش تراوایی به دلیل افزایش بهره‌وری آب مصرفی، ممانعت از رشد علف‌های هرز و کاهش بیماری‌های قارچی، بهترین شیوه آبیاری گیاه گوجه‌فرنگی است. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی
– در زمانی که رطوبت محیط بالاست (خصوصاً در زمستان) بهتر است یک تا دو برگ از قسمت میانی گیاه را حذف نمود تا عبور هوا آسان‌تر گردد.
دی‌اکسیدکربن: نیاز به تزریق دی‌اکسیدکربن در محیط کشت گوجه‌فرنگی بسیار محسوس است و روی شادابی و تناژ محصول و رنگ انداختن گوجه‌فرنگی از سبز به نارنجی و قرمز تأثیر زیادی دارد. ایجاد شکست تاریکی در شب ساعات ۱۰-۸ و ۱۲-۱۰ و تزریق دی‌اکسیدکربن در روز باعث افزایش فتوسنتز می‌شود.
تزریق گازکربنیک در گوجه‌فرنگی نسبت به خیار کاربرد بیشتری دارد و باعث افزایش ۳۵-۲۵ درصدی محصول و افزایش کیفیت میوه خواهد شد. مقدار گازکربنیک در اتمسفر ppm 350-300 می‌باشد. به محض اینکه گوجه‌فرنگی رشد سریع خود را آغاز کرد،
استفاده از گازکربنیک به میزان ppm1500-1000 جواب مثبتی خواهد داد. افزایش غلظت گازکربنیک تا ppm700 برای گیاهان جوان ، ppm750 طی روزهای ابری و ppm1500-1000 در روزهای آفتابی، افزایش کیفیت محصول را به دنبال دارد.
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید گوجه‌فرنگی ادامه دارد…