عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
دما: این عامل یکی از عوامل اصلی در افزایش رشد رویشی، شروع گلدهی، رشد و کیفیت میوه می‌باشد.
درجه‌حرارت مناسب برای رشدخیار در روز:۲۴-۲۱درجه سانتیگراد(حداکثر۳۲-۳۰).
درجه حرارت مناسب برای رشد خیار در شب: ۲۰-۱۸ درجه سانتیگراد
(حداقل ۱۲). چون در شب فتوسنتز انجام نمی‌شود باید دمای شب کمتر در نظر گرفته شود تا میزان تنفس و تعرق کاهش یافته و مواد ذخیره‌ای بیهوده مصرف نشود. عموماً زمانی که نور کم است دمای محیط را نیز پایین می‌آورند. در جدول ۳-۵ دماهای پیشنهادی برای رشد و تولید خیار گلخانه‌ای آورده شده است. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
جدول ۳-۵٫ دماهای پیشنهاد شده برای رشد و تولید خیار گلخانه‌ای. (عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای)
|
|
در نور کم |
در نور زیاد |
با تزریق CO2 |
حداقل دما در شب (Cº) |
۱۹ |
۲۰ |
۲۰ |
حداقل دما در روز (Cº) |
۲۰ |
۲۱ |
۲۲ |
در شرایط تهویه (Cº) |
۲۶ |
۲۶ |
۲۸ |
تنش حرارتی در دماهای پایین‌تر یا بالاتر از حد بحرانی علاوه بر توقف رشد یا کاهش محصول، مقاومت بوته را در مقابل حمله قارچ‌ها به شدت کاهش خواهد داد. افزایش و تجاوز درجه حرارت از دامنه ۳۵-۳۰ درجه سانتیگراد به تدریج و به طور محسوسی باعث سقط گل‌ها و خیارهای جوان می‌شود. برخی از واریته‌های خیار به دماهای نامساعد مقاوم‌تر هستند.
گاهی اوقات به منظور تحریک در رشد رویشی، از هنگامی که برداشت شروع می‌شود هر شب درجه حرارت حدود ۱ درجه کاهش می‌یابد تا دمای گلخانه در شب به ۱۷-۱۶ درجه برسد. این کاهش دما به ویژه در فصول گرم (اواخر بهار تا اوایل پاییز) که سرعت رشد رویشی به دلیل تولید زیاد میوه کند می‌شود، انجام می‌گیرد این کار باعث ذخیره انرژی در گیاه می‌شود. در بعضی مواقع نیز به منظور ایجاد توازن در بوته‌ها، موقتاً دمای گلخانه را افزایش می‌دهند این کار باعث تکامل نیافتن تعدادی از گل‌ها می‌شود. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
دمای خاک نیز برای رشد و تولید باید مناسب باشد (دمای ۲۲-۱۸ درجه سانتیگراد مناسب‌ترین دما برای بستر کاشت است). اگر دمای بستر به زیر ۱۲ درجه سانتیگراد برسد سرعت غذا رسانی ریشه به ساقه مختل شده و اگر دما تا ۶ درجه کاهش یابد، ریشه گیاه، مواد غذایی ساقه و برگ را جذب می‌کند و گیاه افسرده و رنجور می‌شود.
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
نور: خیار از لحاظ نوری به طول روز حساس نیست. به طور متوسط نوری با شدت حدود ۱۰ هزار لوکس برای خیار گلخانه‌ای مناسب می‌باشد. برای افزایش نور و افزایش طول روز در روزهای ابری و زمستان از نور مصنوعی (لامپ‌های سدیمی فشار بالا) استفاده می‌شود. در تابستان نیز با پاشیدن رنگ (ترجیحاً رنگ آبی مخلوط با چسب چوب)، گل و مواد آهکی یا نصب سایبان از نفوذ نور زیاد جلوگیری می‌کنند که این خود باعث کاهش دما در گلخانه نیز خواهد شد.
رطوبت: معمولاً رطوبت نسبی ۷۰% برای هوای گلخانه مناسب است. افزایش این میزان رطوبت در صورتی که بوته صرفاً دارای رشد رویشی است و هنوز به باردهی نرسیده است ممکن است اشکال چندانی به بوته وارد نکند ولی افزایش رطوبت تا نزدیک اشباع در طول باردهی، به تولید صدمه خواهد زد و باعث طغیان قارچ‌ها و ظهور بیماری‌های حاصل از آنها می‌شود. در رطوبت‌های بسیار پایین که در اثر تهویه زیاد در گلخانه بوجود می‌آید نیز تولید و عملکرد کاهش می‌یابد و میوه‌های خیار در وسط باریک شده و رفته‌رفته چروک می‌گردند. تنش کاهش رطوبت همزمان با افزایش دما موجب طغیان آفات محیطی از جمله کنه‌ها می‌شود. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
در شب‌های سرد، رطوبت اضافی هوا تبدیل به قطرات آب شده و به صورت عرق روی سطح داخلی پلاستیک را می‌پوشاند. قطرات عرق روی شاخ و برگ خیار می‌ریزد و احتمال بروز امراض قارچی را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از عرق کردن گلخانه باید شب‌ها گلخانه را گرم و روزها با انجام عمل تهویه از جمع شدن رطوبت در فضای گلخانه جلوگیری شود.
آبیاری: خیار به آب زیادی در طول دوره رشد خود نیاز دارد و بخصوص پس از ظهور و توسعه گل‌ها (گلدهی) این نیاز تشدید می‌شود. رطوبت خاک باید به مقدار نیاز همواره و تدریجی وارد خاک گردد. آبیاری غرقابی باعث آسیب به ریشه و نیز شستشوی مواد غذایی خاک می‌گردد و عناصر غذایی را از دسترس ریشه خارج می‌کند. آبیاری مناسب هم رشد را تسهیل می‌کند و هم موجب توسعه ریشه می‌گردد. به عنوان یک فرمول کلی میزان مصرف آب به ازای هر بوته خیار تا قبل از رسیدن به ارتفاع داربست (ارتفاع ۳ متر) ۲-۱ لیتر در روز و به تدریج این میزان بسته به فصل کشت، مراحل رشد، میزان باردهی و دمای محیط به ۴-۲ لیتر در روز افزایش می‌یابد. عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
– بیشترین مقدار آب مصرفی در فصول گرم و خشک می‌باشد. هر چه تابش خورشید شدیدتر و دمای گلخانه بالاتر باشد میزان آب بیشتری مورد نیاز خواهد بود به طوری که در مواقع گرم و آفتابی مصرف آب بوته‌های خیار گلخانه‌ای در هفته به ۴۰-۳۰ لیتر در هر متر مربع می‌رسد. در فصول سرد نیاز گیاه به آب کاهش می‌یابد که در این مواقع طول دوره آبیاری افزایش داده می‌شود.
– ریشه خیار در خاک تا عمق زیادی می‌تواند فرو رفته و مواد غذایی را جذب نماید. بنابراین آبیاری باید به طریقی انجام گیرد که رطوبت به عمق نفوذ نماید و متعاقب آن ریشه بتواند خود را به پایین کشانده و به تغذیه کامل بپردازد. برای توسعه ریشه می‌توان در مراحل اولیه رشد فاصله بین دو آبیاری را بیشتر در نظر گرفت (مقاوم‌سازی).
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای
دیاکسیدکربن: هوای گلخانه در طول روز مرتباً باید عوض شود تا دیاکسیدکربن به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار گیرد. زیرا کمبود این گاز باعث کاهش رشد و باردهی می‌شود. حتی افزایش غلظت دیاکسیدکربن به صورت مصنوعی تا ۴ الی ۵ برابر میزان عادی، زودرسی و میزان کل محصول خیار را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد البته به شرطی که نور مناسب در محیط وجود داشته باشد. در آب و هوای سرد و بدون تهویه زمستان، حداقل غلظت دیاکسیدکربن ppm1000 و در هوای گرم و دارای تهویه تابستان غلظت ppm400 برای رشد و نمو بوته خیار مفید است.
در زمان ۵-۴ برگی، بوته‌ها جوان و حساس و مستعد به بیماری هستند و باید تحت نظر باشند تا مورد حمله آفات و بیماری‌ها قرار نگیرند و اگر احیاناً مورد حمله قرار گرفتند فوراً جلوگیری شود. بنابراین باید موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
-
مبارزه با بوته‌میری: با ظهور اولین علائم بوته‌میری روی یک یا چند بوته با استفاده از ریدومیل گرانول ۵ درصد به میزان ۵-۴ گرم پای هر بوته و آبیاری پس از آن باعث محافظت یقه بوته‌های دیگر از آلودگی به قارچ‌های عامل فیتوفتورا می‌گردد. چنانچه از این سم به موقع استفاده نشود ممکن است قارچ فیتوفتورا به یقه بوته‌های خیار در حال تولید، حمله نماید و جریان انتقال شیره نباتی در آوندهای آبکش متوقف شده و آنگاه بوته به تدریج پیر و پژمرده شده و نهایتاً می‌میرد (بوته‌میری).
-
مبارزه با سفیدک حقیقی: در گلخانه‌هایی که در اوایل پاییز کاشته شده باشند ممکن است سفیدک‌های حقیقی ظاهر شوند که اگر تهویه و کاهش رطوبت مؤثر نگردید بهتر است از سموم مخصوص مبارزه با سفیدک‌ها استفاده نمود.
-
مبارزه با شته‌ها: اگر بوته‌ها در سنین ۴ الی ۵ برگی به شته‌ها آلوده شوند می‌توان با استفاده از مبارزه بیولوژیکی و یا با استفاده از یک سم شته‌کش ضعیف بر علیه آنها مبارزه نمود.
-
مبارزه با تریپس‌ها: در کاشت واریته‌های دیررس که معمولاً در اوایل بهار انجام می‌گیرد ممکن است در مرحله ۴ الی ۵ برگی امکان حمله تریپس به بوته‌ها وجود داشته باشد که می‌توان با بررسی تعداد جمعیت آنها روی هر بوته چنانچه نیاز به سم‌پاشی باشد از سموم مخصوص تماسی یا گوارشی استفاده نمود.
عوامل محیطی مؤثر در رشد و تولید خیار گلخانه‌ای