درجه حرارت گلخانه
شدت فعالیت‌های حیاتی گیاه به درجه حرارت محیط بستگی زیادی دارد. هر یک از گیاهان دارای یک دامنه حرارتی مطلوب (اپتیمم) هستند که می‌توانند در آن دامنه بهترین نتیجه را از نظر رشد و باردهی داشته باشند. مثلاً بهترین درجه حرارت برای رشد کاهو ۱۵-۱۲ درجه سانتیگراد، برای گوجه‌فرنگی ۲۲-۱۸درجه و برای خیار ۲۵-۲۴ درجه می‌باشد. بنابراین درجه حرارت مطلوب برای یک گیاه، ممکن است برای گیاه دیگر چندان مناسب و ایده‌آل نباشد.
به منظور رشد و نمو ایده‌آل، اکثر گل‌ها و محصولات گلخانه‌ای به درجه حرارتی معادل ۲۵ تا ۲۷ درجه حرارت گلخانه در روز و ۱۲ تا ۱۷ درجه حرارت گلخانهدر شب نیاز دارند.
خروج از دامنه حرارتی ذکر شده گاهی منجر به خسارات جبران ناپذیری می‌گردد. در درجه حرارت‌های پایین‌تر از دامنه ذکر شده، فرآیندهای لازم برای حیات از کار می‌افتد و به دلیل تشکیل بلورهای یخ در بافت‌های گیاهی، آب لازم برای سلول‌ها از دسترس آنها خارج شده و در نتیجه آسیب مکانیکی می‌بینند. در شرایط حاد گرمایی نیز آنزیم‌های کنترل کننده فعالیت‌های بیوشیمیایی گیاه، غیر فعال شده و رشد گیاه مختل خواهد شد.
به عنوان مثال برای محصول خیار در اثر درجه حرارت بالا، رشد بی‌جهت شاخ و برگ زیاد می‌شود و حتی با ریزش گل و میوه همراه است و در نتیجه تولید میوه و میزان عملکرد محصول کاهش می‌یابد. ضمن اینکه افت ناگهانی درجه حرارت نیز باعث بد فرمی میوه‌‌ها و کم رنگ شدن تمام یا قسمتی از میوه می‌شود و در شرایط بحرانی رشد بوته‌ها کم شده و میوه‌‌ها کوچک مانده و درشت نمی‌شوند.
از لحاظ اقتصادی همیشه مقرون به صرفه نیست که به جهت افزایش محصول، تمام فاکتورهای رشد را در گلخانه در حد مطلوب فراهم نمود. در زمستان که نور و شدت آن عامل محدود کننده می‌باشد (مخصوصاً در روزهای ابری زمستان) بالا بردن درجه حرارت روز، تأثیر مثبت و مؤثری در فتوسنتز و رشد و نمو گیاه ندارد. ولی در تابستان که شدت نور و حرارت عامل محدود کننده نیست، در اختیار قرار دادن رطوبت کافی و حتی‌الامکان دی‌اکسیدکربن، تأثیر بسیار مثبتی در افزایش محصول خواهد داشت.
به عنوان یک قاعده کلی زمانی که فتوسنتز از تنفس بیشتر باشد رشد صورت می‌گیرد. زمانی که دو مقدار مساوی باشند رشد متوقف می‌شود و در شب که تنفس بیشتر از فتوسنتز است به تدریج بنیه گیاه ضعیف می‌شود و در حقیقت در این حالت مواد ذخیره‌ای دخیل در رشد بیهوده به مصرف می‌رسد و باعث ضعیف شدن گیاه، افزایش رشد بی‌رویه شاخ و برگ و در نتیجه، کاهش تولید میوه می‌شود. به همین جهت درجه حرارت شب را در گلخانه کمتر در نظر می‌گیرند تا با کاهش تنفس و تعرق، رشد گیاه تحت تأثیر قرار نگیرد.
اختلاف درجه حرارت روز و شب که DIF خوانده می‌شود، عاملی تأثیرگذار در مورد ارتفاع گیاه (مخصوصاً در مورد تولید گل‌های شاخه بریده) خواهد بود. در واقع با تغییر DIF در مواردی که تولید تجارتی مد نظر است می‌توان ارتفاع گیاه را کنترل کرد. میزان رشد طولی میانگره‌‌های ساقه با افزایش درجه حرارت روزانه و کاهش درجه حرارت شبانه افزایش می‌یابد. بنابراین زمانی که DIF خیلی مثبت است یعنی درجه حرارت روزانه خیلی بالاتر از درجه حرارت شبانه است ارتفاع گیاهان زیاد می‌شود. چنانچه نیاز به کنترل ارتفاع گیاه باشد می‌توان میزان DIF را به صفر نزدیک کرد و یا تا حد منفی پایین آورد (یعنی درجه حرارت شب بیشتر از روز باشد). بهترین زمان عملکرد DIF در گیاه مرحله‌ای است که گیاه در حالت جوانی و در زمان رشد سریع خود باشد. اثرات مشهود DIF در گیاهانی نظیر داوودی، میخک، شعمدانی، ژربرا و اطلسی گزارش شده است.
درجه حرارت گلخانه
چند نکته در مورد درجه حرارت گلخانه:
افزایش درجه حرارت به بالاتر از ۴۰-۳۸ درجه سانتیگراد علاوه بر توقف رشد بوته، باعث سوختگی کنار برگ‌ها می‌شود که به تدریج پیشرفت می‌کند و سطح برگ را فرا می‌گیرد و کاهش محصول را در پی دارد.
در دمای پایین‌تر از ۱۰ درجه سانتیگراد رشد گیاه سریعاً کند شده و در دمای نزدیک به صفر، فعالیت بوته‌ها به کلی متوقف شده و در صورت ادامه، به خاطر سرمازدگی، بوته‌ها از بین می‌روند.
دمای بالا با رطوبت بالا و بالعکس توأم می‌باشد. معمولاً برای دماهای بالاتر به رطوبت بیشتری برای رشد طبیعی بوته نیاز می‌باشد. کاهش دمای داخل گلخانه باعث حرکت رطوبت از قسمت‌های پایین گلخانه (زیر شاخ و برگ گیاه) و توزیع آن به سایر نقاط می‌شود.
رابطه مستقیمی بین نور و دما وجود دارد. در روزهای روشن و آفتابی (با نور زیاد)، درجه حرارت بیشتری در مقایسه با روزهای ابری و بارانی (با نور کم) لازم است.
درجه حرارت خاک نیز باید در حدود ۲۰-۱۷ درجه سانتیگراد نگهداری شود تا اختلالی در جذب آب و مواد غذایی پیش نیامده و ریشه‌ها بتوانند به طور فعال به وظایف خود عمل نمایند. در صورت سرد بودن خاک و دیر سبز شدن بذر، امکان پوسیدن بذر و ریشه و یا وارد آمدن صدماتی به وسیله قارچ‌های خاک‌زی در ناحیه یقه گیاه، وجود دارد که در نهایت باعث مرگ گیاهچه می‌شود (Damping off یا بوته‌میری). شکل ۴-۲ نمونه‌هایی از دماسنج‌های بکار رفته برای کنترل و اندازه‌گیری دمای خاک گلخانه را نشان می‌دهد.
دماسنج های اندازی گیری درجه حرارت گلخانه