نام علمی: Datura stramonium خانواده گیاهی: Solanaceae
نام انگلیسی: thorn-apple, jimson weed, Jamestown weed
مشخصات: تاتوره، گیاهی ۱ ساله است که تا ارتفاع ۵/۱ متر رشد میکند، برگهای آن بوعی نامطبوعی دارند، گلهای بزرگ و سفید یا بنفش لولهای و کپسولهای میوه نیز حاوی دانههای کلیوی شکل متمایل به سیاه میباشند.
قسمتهای مورد استفاده: عمدتاً برگها و گاهی اوقات دانهها
مواد مؤثره: برگهای خشک تاتوره حاوی ۶۵/۰-۲/۰% آلکالوئیدهای تروپان هستند که در بین این مواد نیز هیوسیامین (تا ۷۰%) و اسکوپولامین (= هیوسین) (تا ۲۰%) اجزای عمده میباشند. اشکال هیوسیامین به صورت مخلوطی از ایزولههای مختلف میباشند. در این گیاه مواد دیگری مانند ویتاسترامونولید و کومارینها (آمبولیفرین و اسکوپولین) نیز یافت شدهاند.
منشاء: مناطق گرمسیر آمریکای شمالی. امروزه این گیاه به عنوان علف هرز رایج و پراکنده در تمامی زمینها و مزارع شناخته میشود. دو واریته از تاتوره در مناطق مختلف جهان کشت میشوند که عبارتند از: inermis وtatula .
خواص: ضدآسم، مسکن و کاهش درد
کاربرد: تاتوره معمولاً به عنوان کاهش دهنده درد در شربتهای سرفه برای درمان آسم و دیگر اختلالات و ناراحتیهای تنفسی بکار گرفته میشود. آتروپین خالص/ هیوسیامین موجود در این گیاه به عنوان داروی ضدتشنج مورد استفاده بوده و سبب باز شدن مردمک چشم میگردد.
اسکوپولامین در درمان بیماری پوست کاربرد داشته و برای درمان بیماری پارکینسون و اسپاسمهای شکمی دردناک نیز به صورت تزریقی مورد استفاده قرار میگیرد.
datura_stramonium_plant تاتوره
آمادهسازی و مقدار مورد مصرف: حداکثر میزان مصرف روزانه آتروپین در تزریق نباید بیش از ۲۰ میلیگرم باشد و در هر بار تزریق حداکثر میزان آن ۵/۰-۲۵/۰ میلیگرم است. آتروپین با غلظت ۳-۵/۰% در قطرههای چشم مورد استفاده قرار میگیرد. چسبهای پوستی حاوی تاتوره که برای درمان بیماری تحریک پوست مورد استفاده قرار گرفته و در پشت گوشت چسبانده میشود حاوی ۵/۱ میلیگرم اسکوپولامین است.
اثرات درمانی: اسکوپولامین و هیوسیامین خاصیت بازدارندگی از فعالیت گیرندههای استیل کولین موسکارینیک داشته و در نتیجه سبب افزایش ضربان قلب، شل شدن ماهیچههای صاف، کاهش ترشحات و متسع شدن مردمک چشم میگردد (مانند سیستم عصبی پاراسمپاتیک). اسکوپولامین دارای اثر تسکیندهندگی مرکزی، خوابآوری و ضدافسردگی است ولی در دُز بالا میتواند سبب ایجاد اثرات hallucinogenic برای چند ساعت گردد.
ملاحظات ایمنی: این گیاه و آلکالوئیدهای آن بسیار سمّی هستند. مسمومیت انسان توسط این مواد بارها به اثبات رسیده است. به همین دلیل مصرف این گیاه و مشتقات حاصل از آن حتماً باید زیر نظر پزشک معالج باشد.
نکته: سه گونه مشابه دیگر به نامهای D.inoxia، D.metel و Brugmansia arborea در هومئوپاتی کاربرد داشته و به عنوان مواد آرامبخش مطرح میباشند.
وضعیت: گیاه تاتوره به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده در طب سنّتی و گیاه دارویی موثر در فارماکوپههای معتبر جهان به اثبات رسیده است. دو ماده آتروپین و اسکوپولامین نیز به عنوان مواد دارویی مورد استفاده در طب جدید مطرح شده و به ثبت رسیدهاند.