گلخانه تونلی و گلخانه‌های فلزی: همانطور که گفته شد گلخانه‌های چوبی قدیمی و با سقف مسطح معایب زیادی دارند از اینرو امروزه از گلخانه‌های فلزی در دو نوع تونلی (کوآنست) و یا مثلثی شکل (A شکل) و در مدل‌ها و اندازه‌های متفاوت برای کشت صیفی‌جات، سبزی‌جات و گل‌ها و گیاهان زینتی در سطح وسیعی استفاده می‌شود. اسکلت این گلخانه‌ها معمولاً از جنس آهن گالوانیزه، آلومینیوم، پلاستیک و ندرتاً چوب ساخته می‌شود.
گلخانه‌های تونلی یا کوآنست
امروزه متداول‌ترین فرم اسکلت فلزی، گلخانه تونلی فرم کمانی (تونلی یا کوآنست) است که کمان‌های آن از لوله‌های آهنی گالوانیزه و فولادی (لوله‌های فلزی توخالی یا میله‌های گرد توپر) و گاه چوب ساخته می‌شود (آهن گالوانیزه سبک بوده و کمتر مانع رسیدن نور به داخل گلخانه می‌شود)، کمان‌های نیم‌دایره‌ای در فواصل معین (با فاصله ۳-۵/۲ متر) و به موازات هم در زمین فرو می‌روند و توسط اتصالات متعدد طولی و عرضی به هم اتصال می‌یابند و مستحکم می‌شوند. فاصله بین لوله‌های افقی که به طور موازی در روی کمان‌ها قرار گرفته و اولین کمان تا آخرین کمان را به هم متصل می‌کند ۱۵۰-۱۰۰ سانتیمتر است. روی کمان‌ها و در فواصل بین لوله‌های افقی شبکه‌ای از سیم‌ها و مفتول‌های آهنی گالوانیزه به فاصله ۳۰-۲۵ سانتیمتر از هم و جهت استقرار پوشش پلاستیکی نصب می‌شود. پس از پوشاندن گلخانه با پلاستیک می‌توان تعدادی از همین سیم‌ها را بر روی پوشش پلاستیکی نصب کرد تا پوشش گلخانه مستحکم‌تر شود. معمولاً در داخل هر کمان یک بازوی نگهدارنده افقی قسمت راست کمان را به قسمت چپ آن متصل می‌کند ارتفاع این بازو از سطح زمین معمولاً ۱/۲-۲ متر می‌باشد که علاوه بر حفظ استحکام گلخانه برای بستن سیم‌های داربست (قیم) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در احداث گلخانه‌های تونلی یا نیمه استوانه‌ای همواره بین پهنای گلخانه، ارتفاع قسمت میانی و سایر اجزاء اسکلت رابطهای برقرار است. برای پوشاندن این گلخانه‌ها معمولاً از پلاستیک‌های پلی‌اتیلن یا فایبرگلاس استفاده می‌شود. این گلخانه‌ها برای تولید گیاهان فصلی کاملاً مناسب هستند.
گلخانه‌های فلزی تونلی (کمانی) به صورت تک واحدی (تک قلو) یا چند واحدی (چند قلو یا مرکب) ساخته می‌شوند.
[restrict paid="true"]
گلخانه تونلی تک واحدی
این گلخانه‌ها با مقطع نیم بیضی و معمولاً به عرض ۱۱-۸ متر و طول ۶۰-۴۰ متر (بسته به مقدار و موقعیت زمین و سرمایه و امکانات گلخانه‌دار) و با ارتفاع ۴-۳ متر ساخته می‌شوند ولی ارتفاع داربست بوته‌ها معمولاً ۲ متر می‌باشد. گلخانه‌ها با توجه به عرض‌های مطرح شده با لوله‌هایی به طول ۶ متر و با قطر حداقل ۲ اینچ بنا می‌شوند. برای احداث تعدادی از گلخانه‌های تک واحدی در کنار هم، رعایت فاصله حدود ۳-۲ متر از یکدیگر (برای جلوگیری از سایه‌اندازی واحدها روی همدیگر) و قرار گرفتن واحدها به موازات هم مناسب می‌باشد. برای پوشش این گلخانه‌ها از نایلون‌هایی به عرض ۸-۵ متر و استقامت ۴-۱ سال استفاده می‌شود.
مزایای گلخانه‌های تونلی تک واحدی: به علت مجزا بودن واحدها، کنترل شرایط محیطی (دما، رطوبت، نور و …) آسان‌تر می‌باشد. با ظهور آلودگی (آفات و بیماری‌ها) در هر واحد گلخانه، در صورت رعایت موارد احتیاطی، آلودگی به سایر گلخانه‌ها انتقال نمی‌باید. در واحدهای مجزا می‌توان ارقام مختلف را از نظر مقاومت به سرما، شرایط متفاوت اقلیمی و آفات و بیماری‌ها مقایسه نمود. این گلخانه‌ها به دلیل قوسی شکل بودن، جریان باد را ملایم کرده و به آرامی از روی خود عبور می‌دهند. به علاوه این گلخانه‌ها به دلیل انحنایی که دارند برف و باران را روی خود نگه نمی‌دارند و آب را به راحتی جاری می‌کنند. کشیدن پوشش و سقف‌سازی این گلخانه‌ها نیز آسان می‌باشد. در ضمن پوشش پلاستیکی از هر طرف زیر خاک محکم شده و لذا مقاومت بیشتری در مقابل باد دارد.
معایب گلخانه تونلی تک واحدی: احداث این گلخانه‌ها، مساحت زیاد و نیز پلاستیک زیادی می‌طلبد. به علت اینکه تجهیزات حرارتی و تهویه برای هر واحد مجزا می‌باشد و نیز چون جدار گلخانه از هر جهت تحت تأثیر محیط سرد بیرون قرار دارد، هزینه گرمایی و تهویه آن بیشتر خواهد بود. فضای ۲ متری که بین گلخانه‌های تونلی رها شده و امکان کشت در آن نمی‌باشد باعث حدود ۲۰% تلفات مساحت می‌شود.
در احداث اسکلت گلخانه تونلی از فرم‌های مختلفی مانند فرم یک‌میله‌ای، سه‌میله‌ای، M شکل و V شکل استفاده می‌شود. این فرم‌ها از نظر مقاومت در برابر وزش باد و تحمل سنگینی برف با یکدیگر تفاوت دارند که بسته به موقعیت منطقه از نظر شرایط اقلیمی (باد و بارش)، باید یکی از فرم‌ها را انتخاب نمود.
گلخانه تونلی مرکب (چند دهانه‌ای)
علاوه بر اسکلت‌های تونلی منفرد (تک واحدی) که مهمترین مزیت آنها جلوگیری از اشاعه بیماری در شرایط حاد به سایر واحدها می‌باشد، گاهی اسکلت‌های کمانی را به صورت به هم پیوسته می‌سازند (مرکب یا چند واحدی) در این وضعیت، پایه واحدها مشترک بوده و عمل تهویه در چنین واحدهایی با استفاده از دریچه‌‌های سقفی و جانبی که به اهرم‌‌های بالا برنده مجهز می‌باشند، انجام می‌گیرد. در احداث چنین واحدهایی لزوم بکارگیری سیستم حرارتی قوی جهت جلوگیری از افت شدید حرارت در شب‌های سرد زمستان احتیاج است زیرا ایجاد نقص موقتی و جزئی در قسمتی از سیستم حرارتی به شدت روی کل واحد تأثیر می‌گذارد البته معمولاً به دلیل وجود سطح کمتری که در معرض فضای خارج قرار می‌گیرد، اتلاف حرارت کاهش خواهد یافت.
این گلخانه‌ها نیز با مقطع نیم بیضی و معمولاً به عرض ۸ متر و طول ۴۰-۳۰ متر (بسته به مقدار و موقعیت زمین و سرمایه و امکانات گلخانه‌دار) و با ارتفاع ۴-۳ متر ساخته می‌شوند ولی ارتفاع داربست بوته‌ها معمولاً ۲ متر می‌باشد. در این روش سقف واحدهای گلخانه به وسیله رابطهای افقی و پایه‌های فلزی عمودی به همدیگر متصل می‌شوند و از همین نقاط، واحدها با یکدیگر ارتباط دارند. شکل ۶-۱ نمونه‌های از گلخانه‌های تونلی مرکب را نشان می‌دهد.
مزایای گلخانه‌های تونلی مرکب: استفاده حداکثر از سطح زمین (صرفه‌جویی در زمین) و تا حدودی هم صرفه‌جویی در مصرف پلاستیک جهت پوشش گلخانه و صرفه‌جوئی در هزینه سوخت و تأسیسات حرارتی و صرفه‌جوئی در نیروی کارگری.
معایب گلخانه‌های تونلی مرکب: تهویه در داخل این گلخانه‌ها به خاطر وسعت زیاد، مشکل می‌باشد. به عبارت دیگر گلخانه‌های با حجم زیاد شرایط اقلیمی مناسب و مطبوعی را برای رشد گیاه ایجاد می‌نمایند ولی در صورت نیاز به تهویه، نیاز هوادهی آنها افزایش می‌یابد. با پیدایش بیماری‌های قارچی و آفات در یک واحد به علت ارتباط واحدها با هم، آلودگی به راحتی در کل گلخانه گسترش می‌یابد (البته می‌توان با یک لایه نایلون واحدها را مجزا نمود). در موقع بارندگی خصوصاً بارش برف، تخلیه آن از روی سقف (مخصوصاً در نقطه اتصال واحدها به همدیگر) با مشکل مواجه می‌شود و ممکن است به علت سنگینی و افزایش وزن، پلاستیک پاره شود و حتی اسکلت گلخانه فرو بریزد. معمولاً هزینه احداث این گلخانه‌ها به علت کاربرد اسکلت فلزی قوی‌تر، از هزینه احداث گلخانه‌های تک واحدی بیشتر است. نصب پوشش پلاستیکی این گلخانه‌ها به خاطر مساحت زیاد سخت و طاقت فرساست. دیواره‌های عمودی در برابر بادهای شدید آسیب‌پذیر هستند و باعث ایجاد کش و قوس‌هایی در اسکلت گلخانه می‌شوند. آب برف و باران نیز در محل تقاطع دو واحد جمع شده و باعث افزایش وزن وارده بر روی اسکلت و پوشش گلخانه تونلی می‌شود.
در احداث اسکلت این گلخانه‌ها نیز از فرم‌های مختلفی مانند فرم یک‌میله‌ای، سه‌میله‌ای،W شکل و پیشرفته استفاده می‌شود. این فرم‌ها از نظر مقاومت در برابر وزش باد و تحمل سنگینی برف با یکدیگر تفاوت دارند که بسته به موقعیت منطقه از نظر شرایط اقلیمی (باد و بارش)، باید یکی از فرم‌ها را انتخاب نمود. بهترین و مقاوم‌ترین سازه بین گلخانه‌های تونلی تک واحدی و چند دهانه‌ای از نظر مقاومت در برابر وزش باد و سنگینی برف، گلخانه‌های تونلی چند واحدی با فرم شبکه‌بندی پیشرفته هستند.
greenhouse-plans-گلخانه تونلی
در احداث گلخانه تونلی مرکب (چند واحدی) در محل تقاطع کمان‌های سقفی، ناودان‌هایی جهت هدایت آب باران و برف تعبیه می‌شود (شکل ۷-۱). زیرا آب حاصل از ریزش باران و آب شدن برف معمولاً از روی سقف کمانی گلخانه سر خورده و در محل تقاطع کمان‌ها جمع می‌شود و عدم تخلیه آن باعث پارگی پوشش پلاستیکی و حتی ریزش اسکلت گلخانه می‌شود. وظیفه ناودان‌ها زهکشی آب باران و آب حاصل از ذوب برف است. گاهی در مناطق خشک و کم آب، آب ناودان‌ها به سمت یک مخزن یا استخر هدایت شده و جمع‌آوری می‌شود تا در فصول خشک از این آب برای آبیاری استفاده شود. گلخانه تونلی
منبع: کتاب راهنمای جامع و مصور آموزش کشت گلخانه ای خیار گوجه فرنگی فلفل و توت فرنگی
[/restrict]