مراحل تولید و ایجاد ته‌سنجاقی
مرحله ۱- آماده‌سازی
بعد از پوشاندن بسترها، برای ایجاد رشد یکنواخت و یکدست میسلیوم‌ها در سطح خاک پوششی و بعد از رشد کامل میسلیوم‌ها در میکروکلیمای اطراف خاک پوششی و اتاق رشد باید موارد زیر را به دقت اعمال کرد:
۱- حفظ رطوبت مطلوب خاکپوش.
۲- تخلخل و زبری مناسب خاکپوش.
۳- میزان رطوبت نسبی اتاق رشد در حد لازم (۹۵%) باشد.
۴- تاریکی کامل محیط کشت.
در طی توسعه میسلیوم در خاک پوششی باید شرایط مناسب برای تحریک و تولید ته‌سنجاقی، مهیا کرد. رفته‌رفته مقدار رطوبت را به حد مطلوب رسانده و میکروکلیمای بستر را در حد بسیار مرطوب (۹۵%) نگه می‌داریم. طبق خاصیت موئینگی، آب از عمق بستر به سطح خاک پوششی آمده و از آن جا، از طریق تبخیر به هوا منتقل می‌شود. با ادامه این روند، رطوبت مورد نیاز رشد ته‌سنجاقی‌ها که در خاک پوششی قرار دارد، کاملاً تخلیه می‌شود، بنابراین، رطوبت خاک پوششی و اتاق، هر دو باید در حد ۹۵% باشد، هر چه مقدار رطوبت بیشتر باشد، به همان اندازه تبخیر آب نیز کمتر خواهد بود.
بعد از برقراری رطوبت مطلوب درون خاک پوششی و هوای اطراف آن، نوبت به آماده‌سازی سطح خاک پوششی می‌رسد. در این مرحله چه در آغاز و چه بعداً باید سطح خاک پوششی را بصورت جوی و پشته‌های بسیار کوچکی درآوریم که در نتیجه این عمل از یک طرف سطح تشکیل ته‌سنجاقی‌ها افزایش یافته و از طرفی محیط مرطوب و مناسبی برای تشکیل آنها فراهم شده و از همه مهم‌تر به پخش گازهای متابولیکی کمک می‌کند.
[restrict paid="true"]
مرحله ۲- تغییر شرایط محیطی-پیش‌زمینه تشکیل سلول‌های پریموردیوم
هنگامی که کف تمام شیارهای خاک پوششی پوشیده از میسلیوم گردید، تولیدکننده می‌تواند مقدمات تشکیل ته‌سنجاقی را طی ۳-۲ روز فراهم کند. عمده کارهای اولیه به شرح زیر می‌باشد:
-
کاهش دمای هوای محیط و بستر کاشت تا مقدار مطلوب برای باردهی.
-
حفظ رطوبت در حد ۹۵-۸۰%.
-
کاهش مقدار CO2 اتاق با تهویه هوای تازه.
-
هر ۱۲ ساعت یکبار، لامپ اتاق را خاموش و روشن می‌کنیم (۱۲ ساعت روشن، ۱۲ ساعت خاموش).
بلافاصله بعد از نفوذ میسلیوم‌ها به سطح خاک پوششی باید با مه‌پاشی اندک آب روی آن را خیس کرد. رشد و نمو ناهمگن میسلیوم‌ها در خاک پوششی معمولاً نمایانگر عمق نامتناسب خاک پوششی می‌باشد. با لکه‌گیری و مرمت نواحی کم عمق، می‌توان به گسترش یکدست میسلیوم‌ها کمک کرد. توجه کنید، هر چه توزیع میسلیوم‌ها در شیارهای سطح پوششی یکنواخت‌تر باشد، به همان اندازه هم، تولید یکدست‌تر ته‌سنجاقی‌ها و در نهایت محصول چین اول و دوم بیشتر خواهد شد.
زمان دقیق تولید سنجاقی‌ها بسته به رقم قارچ و میزان تجربه تولیدکننده از یک محیط به محیط دیگر، متفاوت است. بعضی ارقام تا یک ماه بعد از شوک دمایی اولیه به رشد رویشی خود ادامه می‌دهند، در حالی که دیگر ارقام، بلافاصله بعد از شوک دمایی از رشد می‌افتند. به این دلیل، بعضی از تولیدکنندگان زمانی که ۲۰% شیارهای سطحی خاکپوش از میسلیوم سفید گردید. شروع به تولید ته‌سنجاقی کرده در حالی که دیگران تا زمانی که ۹۰% شیارها از میسلیوم سفید نشده صبر می‌کنند. معمولاً ظرف مدت ۱۲-۴۸ ساعت بعد از دیدن اولین میسلیوم‌ها در ته شیارها، تولید ته‌سنجاقی‌ها شروع می‌شود.
شکل ۱۳۰- خاک پوششی (غیرقابل نفوذ).
اولین قدم در فرآیند تولید ته‌سنجاقی، کاهش دمای بستر و هوای اتاق کشت می‌باشد که به آن شوک دمایی می‌گویند که از طریق تهویه حجم زیادی از هوای تازه خنک صورت می‌گیرد. (در مورد قارچ دکمه‌ای این کاهش دما به مقدار C°۷ (از ۲۵ به C°۱۸) می‌باشد). دمای بستر کاشت همیشه چند درجه گرم‌تر از دمای هوای اتاق می‌باشد. مدت زمان این کاهش دما بسته به کل حجم بستر و دمای هوای ورودی می‌باشد. ظرف مدت ۴۸ ساعت بایستی دمای بستر را به دمای باردهی رساند که در نتیجه این امر، رشد رویشی کاهش یافته و شرایط باردهی فراهم شود.
هوای تازه باعث کاهش غلظت CO2 و دیگر گازهای متابولیکی در سالن پرورش می‌شود. از آنجائی که قارچ دکمه‌ای، نمی‌تواند در غلظت CO2 بیشتر از ppm 2000 رشد مناسبی داشته باشد، لذا کاهش مقدار CO2 هوای اتاق به کمتر از ppm 2000 از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورت عدم خروج CO2 از اتاق، تولید ته‌سنجاقی یا به عبارت دیگر سنجاق‌زنی صورت نخواهد گرفت و در صورت بالا بودن مقدار CO2، میسلیوم‌ها کل سطح خاک پوششی را فراگرفته و حالتی را تحت عنوان Stroma ایجاد می‌کنند. لایه نمدی نازکی (Stroma) که بدین ترتیب سطح پوششی بستر را فرا می‌گیرد، مانع نفوذ آب به درون بستر شده و در نتیجه ته‌سنجاقی کمتری تولید می‌شود. همچنین این گونه لایه غیر قابل نفوذ، در صورت خشک بودن بیش از حد خاک پوششی و یا رطوبت خیلی کم هوا و یا بالا بودن دمای هوا پدید می‌آید. با ایجاد لایه غیرقابل نفوذ بر روی خاک پوششی مقدار محصول هر برداشت کاهش می‌یابد.
مراحل تولید و ایجاد ته‌سنجاقی
منبع: کتاب راهنمای جامع و مصور پرورش قارچ های خوراکی چاپ نهم ساسان جعفرنیا
[/restrict]