تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی در واقع بصورت راکتورهای زیستی هستند که در داخل آنها می‌توان کمپوست مورد نظر را با اسپان تحت شرایط محیطی مطلوب مخلوط کرد تا میزان رشد مناسب میسیلیوم‌ها حاصل گردد زیرا ریسه‌دوانی مناسب تا حد زیادی سبب رشد بهتر و تولید و بازده بیشتر قارچ می‌گردد.
شکل- طرح تونلهای فاز ІІ / ІІІ. سالن تخلیه در سمت چپ قرار دارد و سالن پر کردن و ریسه‌دوانی در سمت راست قرار دارند. این تونلها دارای یک مجرای دودکش (اگزوز) مرکزی هستند و واحدهای تولید هوا (تهویه) نیز در قسمت بالای تونلها واقع شده‌اند.
تونلهای فاز ІІ / ІІІ پرورش قارچ خوراکی
برای ریسه‌دوانی خوب و مطلوب باید شرایط آب و هوایی در تونل مناسب باشد، کمپوست انتخابی (Selective) باشد و احتیاط‌های بهداشتی نیز اعمال شده باشد. درست و صحیح بودن روش تولید در واحدهای پرورش قارچ پیشرفته رمز بقاء واحدها در بازار است و انجام هرگونه اشتباه یا سهل‌انگاری در ساخت تونلها می‌تواند سبب افت کیفیت و کمیت محصول تولیدی گردد. به همین دلیل رعایت اصول بهداشتی مهمترین فاکتور در طراحی و ساخت تونلهای فاز ІІ و ІІІ می‌باشد. تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
[restrict paid="true"]
ابعاد تونلهای فاز ІІ و ІІІ متفاوت می‌باشند و بسته به میزان مواد مورد نیاز تعیین می‌گردند اما معمولاً تونلهای فاز ІІ و ІІІ حدود ۴ متر عرض داشته و طول آنها از ۲۰ تا ۴۰ متر متغیر می‌باشد و سقف آنها نیز ۴ تا۵/۴ متر بالاتر از کف می‌باشد. نسل‌های قدیمی اینگونه تونلها دارای ظرفیت ۸۰۰ کیلوگرم بر متر مربع را داشتند اما تونلهای پیشرفته و امروزی دارای ظرفیتی به میزان ۱۵۰۰ کیلوگرم بر متر مربع می‌باشند که این افزایش توانایی مربوط به وجود استفاده از تکنیک‌های کنترل شرایط محیطی بهتر می‌باشد. به دلیل از بین رفتن مواد اولیه و کاهش حجم آنها (حدود ۴۰-۳۰ % در طی فاز ІІ و ۱۵-۷ % در فاز ІІІ)، می‌توان مواد خروجی از فاز ІІ را به مقدار کمتری از تونلهای فاز ІІІ وارد نمود. بدین صورت که مثلاً مواد موجود در سه تونل فاز ІІ را می‌توان در دو تونل فاز ІІІ جای داد. حداقل تونلهای مورد نیاز ۴ عدد است بدین صورت که در هر لحظه یک تونل برای فاز ІІ و ۳ تونل برای فاز ІІІ مورد نیاز می‌باشد تا این امکان وجود داشته باشد که بتوان هر ۴ تونل را برای هر دو فاز ІІ و ІІІ بصورت چرخشی مورد استفاده قرار داد.
میزان مناسب و چگونگی استفاده از تونلها بر اساس مواد موجود، شرایط آب و هوایی محیط بیرون، نیازهای سازه‌ای و نیز چگونگی استفاده از مکانیزاسیون مشخص می‌شود. تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
۱-۴-۷- فونداسیون‌ها و کف‌ها
فونداسیون تونلها تا حد زیادی به چگونگی قسمت کف تونلها که قرار است تونلها بر روی آن ساخته شوند بستگی دارد. علاوه بر این همانگونه که در فصول قبل نیز مورد بحث قرار گرفت امکانات و نیازهای محلی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
زهکشی در ساخت تونل اهمیت زیادی دارد و به آن باید توجه زیادی نمود زیرا زهکشی نامناسب و نامطلوب می‌تواند سبب ایجاد آلودگی در اثر گذشت زمان شود که این امر خود منجر به کاهش کارایی بهداشتی می‌گردد. از سوی دیگر چون ساخت تونلها با بتن انجام می‌شود این امکان وجود ندارد که بتوان پس از ساخت و مشخص شدن اشتباهات به سرعت این سازه‌ها را تغییر داد.
کف‌های نوع spigot در فاز І بسیار مطلوب و خوب هستند اما برای فاز ІІ و بویژه فاز ІІІ استفاده از این نوع کف چندان مطلوب نمی‌باشد. در صورتی که بخواهید کار تخلیه تونلها را با ادوات مکانیزه مانند لودر انجام دهید به دلیل ایجاد فشار زیاد بر روی سازه باید حتماً دیواره‌ها از بتن ساخته شده باشند زیرا در صورت استفاده از panel ها، تونلها بر اثر یک اشتباه از بین خواهند رفت و از سوی دیگر باید سازه‌های مربوط به اصول بهداشتی مانند زهکش‌ها نیز استحکام کافی جهت تحمل وزن و فشار حاصل از رفت و آمد ماشین‌های سنگین را داشته باشند. علاوه بر این در صورت استفاده از کف‌های spigot در تونلهای فاز ІІ و ІІІ مشکلات بهداشتی بسیار سریعتر شیوع می‌یابند در حالی که در تونلهای دارای فشار هوای بیشتر از جو (plenum) این احتمال کمتر خواهد بود.
در بسیاری از تونلهای فاز ІІ و ІІІ از کف plenum استفاده می‌شود و روی plenum را با grid های بتنی می‌پوشانند زیرا در صورت استفاده از چنین ساختارهایی و به دلیل وجود استحکام مناسب می‌توان کار پر و تخلیه کردن تونلها را بصورت اتوماتیک و با استفاده از ماشین‌آلات انجام داد. کف تونلها باید ایزوله شوند و دارای شیبی حدود ۲-۱ % باشند و عمیق‌ترین قسمت plenum باید سمت داخلی آن باشد تا زهکشی و جریان هوا در plenum راحت‌تر صورت گیرد. برای ارتباط نداشت تونلها با یکدیگر بهتر است که قسمت کف هر تونل بصورت جداگانه ساخته شود. به دلیل ایجاد فشار برگشتی (backpressure) بالاتر توسط فن‌ها باید قسمت داخل plenum از بتن یا gas concrete ساخته شود تا بلوکه‌ها بر روی آن قرار گرفته و grid ها بتوانند روی بلوکه‌ها قرار گیرند.
تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
شکل- منظر جانبی از تونلهای فاز ІІ / ІІІ که دارای بخش‌های پر کردن، ریسه‌دوانی و تخلیه می‌باشد. قسمت کف plenum باید شیبدار باشد . کفgrid نیز مسطح و تراز می‌باشد.
تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
وجود تونل کمپلکس با دیواره‌های کاملاً جدا از دیگر تونلها سبب وجود حداقل تبادل حرارتی بین تونلهای مختلف می‌شود و به دلیل وجود هوای گرم در داخل تونل، دیواره‌های تونل خشک می‌مانند که این امر سبب افزایش ضریب ایزوله بودن تونل می‌گردد. تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
۲-۴-۷- ساختار استیل
برای جداسازی تونلها از یکدیگر و ایجاد روکش فلزی در قسمت بیرون تونلها از ساختار استیل استفاده می‌شود. در صورت وجود اسکلت استیل و در صورت استفاده از panel های ایزوله می‌توان میزان تراکم موجود در داخل تونلها را به حداقل رساند. برای ایجاد و نصب دستگاه‌های کنترل کننده شرایط محیطی و نیز پر و خالی کردن تونلها با ماشین نیز نیاز به ایجاد ساختارها و سازه‌های فلزی بیشتری می‌باشد. علاوه بر این با استفاده از سازه‌های استیل می‌توان به راحتی کمپوستها را به طرفین و یا قسمتهای دیگر تونل انتقال داد اما باید در هنگام ایجاد سازه‌های استیل به برف، باران و جریان باد نیز توجه شود. بنا به دلایل گفته شده بهتر است که شرکتها سازه‌های استیل را نیز طرح‌ریزی نمایند. ساختارهای استیل معمولاً از استیل گالوانیزه و تسمه‌های استیل ضدزنگ ساخته می‌شوند تا نسبت به بخار آمونیاک، آلودگی، گرما و رطوبت هوا مقاوم بوده و آسیب نبینند.
۳-۴-۷- جداره و پوشش تونلها
تونلهای کاملاً مدرن از بتن gas (که به نامهای بتن اتوکلاو، بتن سبک یا cell concrete نامیده می‌شوند) و یا صفحات استیل ضد زنگ همراه با پلی استیرن ساخته می‌شوند زیرا در این حالت ضخامت دیوار‌ها کم شده و فضای بیشتری برای قرار دادن کمپوست وجود دارد.
صفحات استیل ضد زنگ تیمار شده با پلی استیرن امروزه در بسیاری از قسمتهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. درجه ایزولاسیون صفحه استیل ضد زنگ با ضخامت ۸ سانتی‌متر در مقایسه با درجه ایزولاسیون صفحات بتن gas یا بلوکه‌های بتنی با ضخامت ۱۵ سانتی‌متر نیز بیشتر است و این بدان معنی است که در صورت استفاده از استیل‌های ضدزنگ فضای اشغال شده توسط مصالح کاهش خواهد یافت. علاوه بر این صفحات استیل ضد زنگ در مقایسه با صفحات بتن gas نسبت به آسیب بوسیله سنگریزه یا دیگر مواد موجود در کمپوست مقاومتر می‌باشد اما باید توجه داشت که در صورت ایجاد آسیب، تعمیر صفحات بتنی gas سریعتر و راحت‌تر می‌باشد. علاوه بر این صفحات بتنی gas هر چند که سبک هستند اما باید گفت که استفاده از آن بعنوان یک دیوار تقویت کننده مطرح می باشد.
شکل- قرارگیری و جایگذاری صفحات بتنی gas.
تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
حفره موجود بین دو تونل باید از قسمت بالا باز شود تا تهویه طبیعی صورت گیرد و به همین دلیل بهتر است که قسمت روکش بیرونی خشک باشد و به همین دلیل هم نباید این حفره‌ها را ایزوله نمود.
بتن gas هوای سرد و گرم را به داخل خود جذب نموده و به همین دلیل رسیدن دمای صفحات بتنی gas به دمای بیرون کندتر صورت می‌گیرد ولی در مورد صفحات استیل ضد زنگ این مطابقت به سرعت انجام می‌گیرد و به همین دلیل استفاده از دیواره‌های ساخته شده از بتن gas در سالن‌های پرورش و تونلهای فاز ІІ و ІІІ بیشتر از صفحات استیل ضد زنگ دما را ثابت نگه می‌دارند زیرا تا حدی توانایی نگهداری و حفظ و ثابت نمودن دما را دارند.
در حالت کلی می‌توان گفت که طول عمر تونلهای ساخته شده با صفحات بتنی gas بیشتر از طول عمر تونلهای ساخته شده از صفحات استیل ضد زنگ است که عمدتاً به دلیل ثبات عایق بودن این صفحات می‌باشد. با توجه به این مزایا می‌توان گفت که استفاده از صفحات بتنی gas هر چند که هزینه اولیه بیشتری دارد اما ارزش این سرمایه‌گذاری را دارد.
در هر دو مورد استفاده از صفحات بتنی gas و استیل ضد زنگ باید توجه داشت که این صفحات باید با آسترهای مقاوم به بخار پوشیده شوند. در مورد استفاده از صفحات بتنی gas در دیواره تونل ها بهتر است که از پوشش‌های تخته چند لا یا یک ماده پوشاننده دیوار استفاده شود تا از آسیب دیدن دیواره‌ها بر اثر وجود خرده سنگهای موجود در کمپوست یا دیگر مواد سخت جلوگیری شود.
تونلهای فاز ІІ / ІІІ کمپوست قارچ خوراکی
منبع: کتاب اصول و مبانی پرورش قارچ های خوراکی نوشته پیتر اویی ترجمه ساسان جعفرنیا (فصل هفتم)
[/restrict]