انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی

فلاسفه قدیم معتقد بودند که تعادل مطلق در بین اخلاط چهارگانه وجود ندارد، پس انسان کاملاً سالم (کسی که به طور مطلق دچار غلبه یکی از اخلاط نباشد) وجود ندارد و هر کسی به نوعی گرفتار غلبه یکی از اخلاط است. پس هر شخص دارای مزاج معین و مربوط به خود است که با مزاج فرد دیگر تفاوت می‌کند. از جمله ممکن است که انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی :

بدن انسان در مراحل مختلف زندگی و در محیط‌های عادت کرده به آن، دارای مزاجی است که با تغییر سن یا محیط زندگی، دستخوش دگرگونی شده و از اعتدال خارج می‌گردد.

ابن سینا در کتاب قانون می‌گوید:

محیط زندگی نوعی اعتدال مزاج در شخص که از ابتدا در آن محیط بوده به وجود می‎آورد. اگر شخص مورد نظر ازمحیطی به محیط دیگر نقل مکان کند، مزاجش دستخوش تغییر می‎گردد و احتمال بیماری می‎رود. در عقاید طب سنّتی، مردم سرزمین‌های شمالی نسبت به مردم سرزمینهای جنوبی، تر مزاج‌تر و مردم سرزمین جنوبی‎تر، خشک مزاج‎تر هستند.

عمر آدمی در مراحل مختلف دارای مزاج معینی است که در هر مرحله نسبت به مرحله قبل و بعد تفاوت می‎کند. اشخاص در سنین پائین دارای مزاجی گرم و هر چه سن بالا رود مزاجش رو به سردی خواهد رفت. درنتیجه داروها و غذاهایی که در سنین جوانی اعتدال مزاج را بوجود می‎آورد، در سن کهولت بدن را از اعتدال خارج می‎کند. انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی 

قدمای طب قدیم مزاج عمر را به صورت زیر دسته‎بندی کرده‎اند:

الف)تن خردسالان و جوانان دارای حرارت معتدل و تن پیران سرد است. لیکن تن خردسالان از حد اعتدال مرطوب‎تر است.

ب) در خردسالان مزاج هوائی و آبی بیشتر است و در پیران مزاج خاکی بیشتر می‎باشد.

ج) اعتدال مزاج جوانان بیشتر از خردسالان است ولی جوانان در مقایسه با خردسالان خشک مزاج‎تر و در مقایسه با پیران‎تر و گرم مزاج‎تر هستند.

به طور کلی می‌‌توان گفت که هر چه سن پائین‎تر باشد مزاج آن بیشتر گرم و تر است و هرچه به کهولت و پیری نزدیکتر می‌شود، مزاج به سردی و خشکی می‎گراید.

ابن سینا در مورد انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی  و مزاج اندام‌های بدن می‌گوید:

هر عضو از بدن دارای اعتدال مزاجی خاصی می‎باشد که با مزاج سایر اندامها متفاوت است. مثلا مزاج استخوان وقتی معتدل می‌باشد که خشکی آن بیشتر باشد. اعتدال مزاج مغز در حالتی است که رطوبت آن زیادتر باشد. اعتدال قلب در شرایطی است که از حرارت بهره برده باشد و عصب موقعی در اعتدال است که از سردی نصیب برده باشد.

هماهنگی اخلاط چهارگانه با طب جدید انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی 

دستگاه عصبی خودمختار (Vegetable system) به عنوان بخشی از سلسله اعصاب است که با احشاء خودمختار یعنی عضلات صاف، عضله قلب، ریه، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری یا تناسلی و تمام اندام‌هایی که اعمال آنها خارج از اراده و اختیار انسان است سر و کار دارد. این دستگاه از نظر نحوه عملکرد یا ارتباط با سلسله اعصاب مرکزی به دو بخش جداگانه تقسیم می‌شود:

۱ـ بخش سینه‌ای – کمری – سمپاتیک (کولینرژیک)

۲ـ در دو سوی بخش مرکزی – پاراسمپاتیک (آنتی کولینرژیک)

این دو بخش در اندام‌های عمل کننده اثری عکس یکدیگر دارند. عمل سمپاتیک‌ همگانی، تندکننده، گسترده و همراه با تولید و مصرف انرژی است. پاراسمپاتیک، عمل موضعی، محدود، کند کننده، همراه با ذخیره انرژی است. بنابراین پرکاری تیروئید و زیادی ترشح صفرا و… مربوط به اخلاط سمپاتیک است.

هر چهار خلط (صفرا – خون – بلغم – سودا) ریشه در اختلالات سلسله اعصاب دارند و اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک مربوط می‌شوند. به عنوان مثال بلغم مربوط به اختلالات اعصاب سمپاتیک است و در افراد سرد مزاج تظاهر می‌کند. سودا مربوط به اختلالات پاراسمپاتیک است و در افراد خیلی سرد مزاج تظاهر می‌کند.

خون: مربوط به اختلالات توام سمپاتیک و پاراسمپاتیک است و در افراد کمی گرم مزاج تظاهر می‌کند.

صفرا: مربوط به ترشحات غدد ناشی از اختلالات سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک است که در خون ترشح می‌شود مثل پرکاری غده تیروئید و زیادی صفرا و… که در افراد خیلی گرم مزاج تظاهر می‌کند.

اگر دقت کنید می‌توانید علت بیماری‌ها را از این طریق بهتر دریابید. به عنوان مثال اگر حالات صفراوی در ترشح مشاهده شده باشد با مصرف غوره یا کاسنی حال مریض رو به بهبودی می‌گذارد بنابراین علت بیماری زیادی صفرا بوده است.

علاج غلبه اخلاط

ابتدا باید به خوبی نشانه‌های فعال بودن سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک را دریابید تا هم به خوبی علل بیماری را متوجه شوید و هم اطلاعات و دانش اندوخته شما قابل توضیح و بسط به عمل جدید نیز باشد.

نشانه‌های فعال بودن سیستم سمپاتیک (تند کننده)

بیماری اعصاب، تپش قلب، پرکاری تیروئید، پرخوری، ایدز، سرطان، پارکینسون، حملات صرع، تند صحبت کردن، کابوس، زیاد عرق کردن.

نشانه‌های فعال بودن سیستم پاراسمپاتیک (کند کننده)

کم کاری غده تیروئید، چاقی (کم کاری و بی‌تحرکی)، کم کاری کلیه، ناتوانی‌های جنسی، درد معده، نقصان ترشح شیر مادر

اکنون فرض کنیم شخصی مبتلا به نوعی بیماری است و خلط سودا در او غلبه دارد. نحوه معالجه چنین است که داروی گیاهی علاج کننده آن نوع مرض را همراه با منضج آن خلط (در اصطلاح طب دارویی، دارویی که خلط و ماده را پخته و آماده برای دفع کند) که داروی متعادل‎کننده آن خلط است مصرف کنیم. یا آن که داروی متعادل کننده خلط مصرف شود و بعد از مدتی داروی اصلی علاج کننده، از آنجا که تشخیص نوع خلط در ابتدای امر مشکل است مصرف داروی (۱) منضج سودا و (۲) منضج بلغم غلیظ به مدت ۱۰ روز برای درمان اغلب بیماران مناسب است. با این حال بهتر است از داروهای معالج به تفکیک اخلاط استفاده شود. به عنوان مثال نسخه درمان عارضه کم‌خونی به تفکیک هر خلط چنین است:

الف) اگر طبع سودایی باشد: باید خوراکی دارای طبع گرم و تر داده شود. عسل، نارگیل، زیره سیاه از جمله گیاهان مفید برای درمان این طبع هستند.

ب) اگر طبع بلغمی باشد: باید خوراکی‌های دارای طبع گرم و خشک داده شود. انگور، مخمر آبجو، جوانه گندم، شلغم از جمله گیاهان مفید برای درمان این طبع هستند.

ج) اگر طبع صفرایی باشد: باید خوراکی دارای طبع سرد و تر داده شود. لیموترش، پرتقال، گلابی از جمله گیاهان مفید برای درمان این طبع هستند.

د) اگر طبع دموی باشد: باید خوراکی دارای طبع سرد و خشک داده شود. توت‎فرنگی، کاسنی از جمله گیاهان مفید برای درمان این طبع هستند.

انواع مزاج دموی بلغمی صفراوی سوداوی  برگرفته از کتاب

کتاب راهنمای مصور داروسازی گیاهی