میکروکلیما در آبیاری فضای سبز بسیاری از باغها و فضاهای سبز دارای نیاز آبی یکسانی نمیباشند بدین صورت که هر کدام از آنها دارای بخشهای مختلفی هستند که نیاز آبی آنها متفاوت از یکدیگر میباشد. این موارد را در مجموع بعنوان میکروکلیما مینامند.
تمام میکروکلیماها با هم و همراه با اکوسیستم دارای یک شبکه مرتبط به هم از نیازهای آبی هستند. میکروکلیماها در هر منطقه و شرایط آب و هوایی وجود دارند و دو صاحب ملک در دو منطقه مختلف میتوانند میکروکلیماهای مشابهی داشته باشند. بعنوان مثال یک صاحب خانه دارای یک منطقه چمنکاری در منطقه گرم و خشک جنوب کالیفرنیا است و دیگری دارای یک چنین محوطه ای در نیوانگلند است. هر چند که این دو منطقه چمن کاری نیاز آبی یکسانی ندارند ولی در صورتی که هر دو در منطقه شیبدار ایجاد شده باشند میکروکلیمای مشابهی دارند. این منطقه که در روی شیب و دامنه تپه قرار دارد دارای نیاز آبی متفاوتی از قطعهای از زمین که در روی سطح صاف قرار دارد میباشد. مناطق شیبدار یا قسمتهای زیر سایه درختان دارای ریشههای کم عمق ممکن است نیاز به آب بیشتری نداشته باشند. گاهی نیز ممکن است گیاهانی که در سطح صاف قرار دارند وقتی آب کافی در اختیار دارند تحت استرس کمآبی قرار داشته باشند. پس باید دقت داشت که اجزای میکروکلیما در هر فضای سبز ممکن است بصورتهای مختلف مشخص گردد و تنها راه برای تهیه و اجرای یک سیستم آبیاری خوب یادگیری هر یک از فاکتورهای مؤثر در میکروکلیما و چگونگی تأثیر آنها بر روی گیاهان و نیز سیستم آبیاری میباشد. میکروکلیما در آبیاری فضای سبز
بخشهای مختلف در یک فضای سبز دارای نیازهای متفاوتی هستند که این نیازها را میتوان با استفاده صحیح از آب جهت آبیاری گیاهان و میکروکلیما در هر بخش از فضای سبز مرتفع نمود.
ویژگیهای میکروکلیما
میکروکلیماهای فضای سبز با فاکتورهای مختلفی در ارتباطند. از مهمترین و کاربردیترین این عوامل میتوان به آب باران، دما، باد، رطوبت، میزان تابش نور خورشید، خاک و وجود شیب اشاره نمود.
آب باران: اینگونه به نظر میرسد که آب باران همیشه بصورت یکنواخت یک سطح را پوشش میدهد و مقدار ریزش آب در هر بخش یکسان است اما در حقیقت تأثیر باران تا حدی زیادی میزان آب در دسترس در هر بخش از فضای سبز را تحت تأثیر شدید خود قرار میدهد و در صورت ایجاد بادشکن یا موانعی که سبب تغییر جریان باران میشوند میتوان حالت یکنواخت بودن باران را ایجاد نمود. به همین دلیل در قسمتهایی که تحت بارش باران هستند توجه به این نکته که آیا بادگیرهایی وجود دارد که حالت یکنواخت بارش در تمام نقاط را حفظ کند یا خیر اهمیت زیادی دارد. مورد دیگر این است که در صورت کاشت گیاهان در زیر سایهبانها یا آلاچیقها این امکان وجود دارد که آب مورد نیاز گیاه در دسترس آنها قرار نگیرد و حتی در بعضی موارد در صورت استفاده از روش آبیاری دستی یا سیستمهای اتوماتیک آبیاری و یا حتی در صورت وجود رطوبت در مناطق این محل ممکن است این گیاهان همچنان خشک باقی بمانند.
دما: با گرمتر شدن هوا میزان و سرعت تبخیر آب نیز به ترتیب بیشتر و کمتر میگردد. و در این حالت گیاهان زودتر نیاز به آبیاری مجدد دارند. از لحاظ جغرافیایی مناطق جنوبی ایالات متحده آمریکا نسبت به مناطق شمالی گرمتر هستند و به همین دلیل در مناطق جنوبی نیاز به آبیاری بیشتر است و حتی در صورت برابر بودن میزان بارندگی در این مناطق نیز باز نیاز به آبیاری بیشتر خواهد بود. علاوه بر این در صورت بروز خشکی و خشکسالی نیز خسارت وارده در مناطق شمالی کمتر از خسارت در مناطق جنوبی است زیرا میزان تبخیر آب کمتر است.
در داخل یک فضای سبز نیز تغییرات دما تا حد زیادی می تواند برنامه آبیاری و سیکل آبیاری را تحت تأثیر خود قرار داده و سبب تغییر آن گردد. بعنوان مثال مناطق چمنکاری و بسترهای کاشتی که در معرض تابش نور خورشید هستند نسبت به مناطق آفتاب سایه یا سایهدار آب بیشتری را از دست میدهند. مثال روشن در این مورد بسترهای کاشتی هستند که در طرفین دیواری که به سمت غرب قرار دارد واقع شدهاند زیرا در این باغچه ها میزان تبخیر آب و دما بیشتر از باغچههایی است که در سمت شرق و یا شمالی قرار گرفتهاند. علاوه بر این در صورتی که در اطراف فضاهای سبز و باغچهها دیوارهای بلند و پهنی کشیده شده باشد، میزان تبخیر بیشتر است زیرا این دیوارها فضای هوا را محدود نموده و حتی پس از غروب آفتاب نیز تا مدتی گرمای جذب شده از خورشید توسط این دیوارها به محیط و هوای موجود در اطراف و بالای این باغچه ها و فضای سبز منتقل میگردند. میکروکلیما در آبیاری فضای سبز
باد: فاکتور دیگری که میکروکلیما در هر فضای سبز را تحت تأثیر خود قرار میدهد وجود باد میباشد. بادها معمولاً بعنوان پدیدههای منطقهای و عوامل محیطی خاص هر منطقه مطرح میباشند. بعنوان مثال در جنوب کالیفرنیا بادی بنام Santa Ana بصورت موسمی و فصلی ایجاد میشود که به سرعت فضاهای سبز و گیاهان را خشک میکند و بسیاری از آتش سوزیهای ایجاد شده در این منطقه در اثر وزش همین باد میباشد. در هر صورت باید توجه داشت که هر بخش از فضای سبز که در معرض وزش باد باشد میزان تبخیر و تعرق بیشتری داشته و نیاز آبی آن نیز بیشتر است زیرا باد رطوبت هوا را با خود میبرد و در نتیجه میزان ورود رطوبت از طریق تعرق گیاهان با تبخیر آب از سطح زمین افزایش مییابد.
استفاده از سیستم درست و مناسب در مناطق مشخصی از فضای سبز سبب میشود که از دسترس بودن میزان مناسب آب برای رشد و نمو گیاهان مطمئن گردید. در این شکل با استفاده از یک شلنگ قابل نفوذ گیاهان به آرامی مورد آبیاری قرار گرفته و مناطقی که آب بیشتری نیاز دارند به راحتی آب مورد نیاز خود را از طریق دیوار تراوای این شلنگ تأمین مینمایند. البته باید گفت که این روش نسبت به روش سیستم Micro-irrigation از کیفیت پائینتری برخوردار است.
میکروکلیماها در واقع مناطق کوچکی را شامل میشوند که در اطراف هر گیاه یا توده گیاهی بوده و نسبت به دیگر مناطق و فضاهای موجود در یک باغ شرایط محیطی متفاوتتری دارند. این میکروکلیماها ممکن است دارای نیازهای آبی بسیار متفاوتی باشند. میکروکلیما در آبیاری فضای سبز
میکرو شرایط ها (Micro conditions) میتوانند اثرات باد را تا حد زیادی تحت تأثیر خود قرار میدهند. استفاده از بادشکنها در مناطق بادگیر میتواند در جلوگیری از اثر باد و خشک شدن محیط و فضای سبز بسیار مؤثر باشد. این بادشکنها میتوانند از یک پرچین تا ردیفهایی از درختان کاشته شده در کنار هم متفاوت باشند. در هر حال از هر نوع بادشکن که استفاده میکنید باید اطمینان داشته باشید که بادشکن نسبت به باد قابلیت نفوذ داشته باشد و بطور کامل جلوی باد را نگیرد زیرا در صورت بلوکه کردن باد، باد به طرفین بادشکن با همان شدت جریان یافته و محیطهای اطراف بادشکن را تحت تأثیر قرار میدهد. در صورتی که منطقهای از فضای سبز شما بصورت مداوم در معرض جریان باد قرار دارد آن منطقه را بعنوان یک منطقه آبیاری متمایز جدا نموده و الگوی آبیاری آنرا با توجه به میزان و شدت باد تعیین کنید.
رطوبت: این یک قانون است که در هوای خشک آب بیشتری نسبت به هوای مرطوب تبخیر میشود و به همین دلیل در هر قاره قسمت داخلی و مرکزی هر قاره خشکتر از قسمتهای ساحلی قارهها است. در صورتی که محل زندگی شما در مرکز یک قاره میباشد باید فضاهای سبز و باغهای خود را بیشتر آبیاری کنید در حالی که اگر در مناطق ساحلی زندگی میکنید به دلیل بالابودن رطوبت هوا نیاز به آبیاری کمتر خواهد بود. علاوه بر این در مزارع و باغات واقع در مناطق خشک و دارای رطوبت کمتر استفاده از مالچها اهمیت زیادی دارد زیرا مالچها سبب کاهش میزان تبخیر آب میشوند.
باد یک فاکتور اصلی است که میکروکلیمای فضاهای سبز را تحت تأثیر خود قرار میدهد زیرا وزش باد سبب میشود که گیاهان بیشتر در معرض خشکی قرار گرفته و میزان تبخیر و تعرّق آنها افزایش یابد.
خورشید: منطقهای که در معرض تابش نور خورشید در قسمت اعظم روز میباشد نسبت به منطقهای که دارای گیاهان مشابهی بوده اما در سایه قرار دارد نیاز به آبیاری به مراتب بیشتری داد زیرا نور خورشید سبب انجام فتوسنتز میگردد و این امر به نوبه خود سبب افزایش نیاز گیاه بر آب میگردد. علاوه بر این نور خورشید سبب گرمتر شدن خاک و هوا شده که این امر نیز به نوبه خود سبب تبخیر بیشتر آب و نیاز به آبیاری بیشتر میشود.
خاک: بسته به نوع خاکی که در یک فضای سبز وجود دارد ممکن است نیاز باشد دفعات آبیاری را تا ۵۰ % افزایش داد. هر چند که بافت خاک معمولاً در یک منطقه یکسان است اما این موضوع چندان بعید نیست که شما در فضای سبز خود چندین نوع خاک مختلف داشته باشید. و در صورت وجود چنین حالتی حتماً باید برای هر نوع بافت خاک یک منطقه بندی آبیاری متفاوت ایجاد کنید.
شیب: هر چند وجود پستی و بلندی در یک منظره فضای سبز میتواند سبب زیبایی و چشم نوازی آن گردد اما آبیاری اینگونه مناطق کمی پیچیده و مشکل است. اول از همه باید توجه داشت که در تپهها و مناطق شیبدار به دلیل جهت قرارگرفتن سبب نسبت به نور خورشید و بادهای منطقه دما متفاوت بوده و در نتیجه این امر میزان تبخیر و تعرق نیز از قسمت بالای یک تپه یا قسمت پایین یک منطقه پست تفاوت زیادی دارد. علاوه بر این به دلیل اینکه هوای سرد سنگینتر و هوای گرم سبک تر است قسمتهای پایین مناطق شیبدار سردتر بوده و در شب بیشتر هوای سرد در این قسمتها تجمع مییابد. به همین دلیل است که در بعضی از قسمتهای پایین تپهها در صبح قطرات شبنم بر روی گیاهان دیده میشود در حالی که در قسمتهای بالای تپه چنین حالتی دیده نمیگردد و در صورت وجود چنین پستی و بلندیهایی نیاز است که از وقوع چنین حالاتی جلوگیری نمایید. علاوه بر این وجود چنین تفاوتهایی در بالا و پایین تپهها بر میزان رطوبت موجود در این مناطق نیز تأثیرگذار خواهد بود.
دیگر نکته مهم که در هنگام طراحی سیستم آبیاری در سراشیبیها باید در نظر داشت موضوع زهکشی است بدلیل اینکه آب در سراشیبیها از قسمت بالا بطرف پایین سرازیر میگردد معمولاً قسمت بالای تپه به سرعت زهکشی میشود اما تمام این آبها در قسمت پایین سراشیبیها جمع میشوند. در این حالت اگر شما مقادیر مساوی آب را در اختیار گیاهان کاشته شده در قسمت بالا و پایین سراشیبی قرار دهید بدلیل زهکشی سریع زمینهای واقع در قسمت بالای سراشیبی این گیاهان آب کافی دریافت نکردهاند و بدلیل جریان یافتن آب بطرف پایین و تجمع آن در این بخش، گیاهان واقع در این قسمت بیش از حد مورد نیاز خود آب در اختیار دارند. پس نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که با توجه به میزان شیب باید فاصله آبپاشها را طوری تنظیم نمائید که هم مناطق آبیاری شده با هم همپوشانی جزئی داشته باشند و هم از ایجاد روان آب جلوگیری گردد.